Tien fotografie tips

Mei 2023 – Dit artikel was acht jaar na dato echt verouderd, maar ik vind het zonde om te verwijderen wat ik toen schreef want het is nog steeds relevant.

Het maken van een goede foto staat los van de technologie en apparatuur. Met een moderne camera of telefoon kan iedereen heel gemakkelijk een geslaagde foto maken, maar voor een echt goede afbeelding is meer nodig.

Ik werkte mijn verhaal bij met recente toevoegingen en schrapte de verouderde technieken. Een revisie.

Oktober 2015 – Fotografie anno nu: pak je smartphone, kader uit en druk af. Klik en klaar om je werk te delen met de wereld! Een kind kan de was doen. En dat gebeurt dan ook. Facebook en Instagram staan nokvol beeld. Een beeldenstorm. Miljoenen laten (dagelijks) zien hoe je met beeld mensen in beweging krijgt.

Een beeld zegt nog steeds meer dan 1.000 woorden

Een goed beeld zegt minstens zo veel als een slecht beeld. Een beeld kan vragen beantwoorden en vragen oproepen. Een beeld vertelt een verhaal. Altijd. Het is aan jou welk verhaal.

Barcelona, december 2022
Utrecht, zomer 2020

Je kunt voor bijzondere beelden een vakkundige fotograaf inhuren. Al was het maar om iemand met een andere blik naar je onderwerp van keuze te laten kijken. Bijvoorbeeld als het om een reportage, product fotografie of een professioneel portret gaat. Je kunt ook veel zelf. Bijvoorbeeld snapshot verslaglegging of zomaar een kiekje.

Neem deze twee kiekjes: een poort in Barcelona en een stadsgezicht in Utrecht. Het zijn voorbeelden van foto’s zoals werkelijk iedereen ze kan maken. Ze zijn beide genomen met een huis-tuin-en-keuken camera van nog geen 700 euro, en nauwelijks nabewerkt.

Hoe maak je een goede foto?

Even Googelen en je vindt 1.001 Tips & Tricks over fotografie. Leuk en aardig. Wat je echt verder helpt om betere foto’s te maken is proberen en nog eens proberen. En een beetje weten. Toepassing van kennis geeft inzicht. Want: alleen kennis is nog geen begrip… Doe je best, ga eropuit en fail forward.

Gewoon doen dus. Proberen bestaat eigenlijk niet. Meesterbassist Jaco Pastorius zei: “Don’t forget to make music while you practise music.” En ook trompettist Miles Davis oefende op het podium, gewoon door muziek te maken. Echt, want door te doen, word je steeds beter. Stapje voor stapje.

Mijn tip: probeer altijd een goede foto te maken. Aan de slag dus. Want elke poging telt en is onderdeel van je leerproces. Stap voor stap op weg naar beter. Incrementele ontwikkeling.

Wees niet te snel tevreden met een resultaat, hou vol (discipline) en ga lekker aan de slag zonder deadline of andere druk. Dit principe geldt eigenlijk ook voor alle andere scheppende kunsten. Als je weet wat je doet, weet wat je wil en kom je achter de mogelijkheden die voor het oprapen liggen. Sneller dan je denkt heb je bevredigende resultaten van je inspanningen. Ik geef je een paar basis richtlijnen en wat inspiratie waar je mee aan de slag kunt.

Grandmaster Carl de Keyzer

Sinds augustus 2019 fotografeer ik met een Olympus OM-D E-M10 Mk3. Een goede camera is heerlijk. Maar teveel knopjes en mogelijkheden… ik word er zenuwachtig van. En mijn ogen worden er ook niet beter op. Ik wil werken met een eenvoudige camera. Ik kijk nu een beetje half op het schermpje voordat ik afdruk. Het is allemaal nogal schetsmatig. In de nabewerking zet ik wat puntjes op de i.

Ergens midden jaren ’80 zag ik op TV een interview van meesterfotograaf Carl De Keyzer door Regine Clauwaert*. Wat ik me herinner, was zijn boodschap:

“Ik wilde India op een reportage-achtige manier fotografisch vastleggen. Ik fixeerde de instellingen van mijn (analoge) middenformaat camera en ging aan de slag. De resultaten bevielen me.”

Carl gebruikte het aanwezige licht als hoofdlicht. Door in te flitsen en zijn film 1 diafragmastop onder te belichten bleef er voldoende licht over om de voorgrond op te helderen met een kleine invulflits. Zijn voor elke situatie gestandaardiseerde resultaat imponeerde. Tot op de dag van vandaag. Bekijk zijn boek India (1987). 

Goede voorbeelden

Wow. Zo wilde ik ook fotograferen: het licht vangen en naar mijn hand zetten. Nou ja, zo fotografeerde ik al. Maar dan zonder flits. Want dat vond en vind ik teveel gedoe. Mijn vader is een hartstochtelijk amateurfotograaf met een gave techniek die gestoeld is op de analoge fotografie en de daarbij behorende Donkere Kamer. Ik leerde van hem. En van de vele legendarische meesterfotografen die in mijn ogen het goede voorbeeld gaven. Ik verslond hun boeken uit de lokale bibliotheek.

Henri Cartier-Bresson, William Klein, Eugène Atget, Dorothea Lange, Robert Doisneau, André Kertész, Brassaï, Garry Winogrand en toch ook Helmut Newton. En De Keyzer dus.

Go check Google. And learn. Heerlijke fotografen, geweldige beelden. Tijdloos ook.

Maar voordat ik me verlies in heldenverering laat ik je kennismaken met de basisprincipes voor het maken van een goede foto. Nog eenmaal grootmeester Carl De Keyzer:

“Aan beginnende fotografen geef ik vooral de raad om door te zetten. Techniek leer je al doende; het komt erop aan genoeg manuren te maken en je grenzen te verleggen. De drijvende kracht moet van jezelf uitgaan.”

Helemaal eens. Intrinsieke motivatie. Lekker veel doen.

Fotograferen met een mobieltje sla ik even over. Waarom? Echt alles gaat zo automatisch dat je als fotograaf zo goed als geen mogelijkheden hebt om je beeld te beïnvloeden. Daarnaast heeft een foon altijd een extreme groothoeklens.

Mijn lijst met korte tips voor het betere camerawerk:

Tip 1 – Kies een fijne camera

Een dure spiegelreflexcamera is niet altijd goed voor wat jij wilt. Een goede lens helpt wel. Duur is dan wel goed. Voor € 600 heb je een prima digitale systeemcamera met een standaardlens. Voor mijn camera betaalde ik destijds iets van 750 euro. Let op: niet elke camera heeft een verwisselbare lens.

Wil je een stapje hoger in kwaliteit, meer mogelijkheden en van lens kunnen wisselen? Kies dan voor een spiegelreflex camera (DLSR, digital single-lens reflex camera). Tegenwoordig kruipen systeemcamera’s langzaam naar de kwaliteit van een DLSR. Laat je niet verleiden door onnodige extra’s en kijk naar een basismodel van een type dat je aanstaat. In de categorie € 600 – 1.500 is waanzinnig veel keuze.

Een gebruikt toestel kopen kan… maar zorg voor een referentie. Koop naar je budget en denk na hoe lang je met je gear wilt doen. Duurzaam is lang met je spullen doen. Ik ben zuinig op mijn camera. De leeftijd wordt eigenlijk bepaald door de accu… Tip: koop er twee en wissel af.

Een skylight filter voor je lens is slim. Ik gebruik er een om mijn lens te beschermen tegen krassen en vuil. Voor de ontspiegeling van glanzende oppervlakken en extra kleurdiepte gebruik ik (vrijwel standaard) een polarisatiefilter. Let op: dit kost je 1 tot 3 stoppen aan licht. Een skylight filter heb je al voor € 15 en een goed (draaibaar) polarisatiefilter kost zo’n € 60 – 90.

Aan goedkope rommel heb je niets. Gebruik een brillendoekje om je lens schoon te houden.

Tip 2 – Ga af op je gevoel

Superbelangrijk en een niet te onderschatte factor bij het maken van een foto. Voel je je prut, ongemakkelijk of moe? Dan zie je dat terug in je foto. Voor het maken van een portret vind ik het een basisvoorwaarde om fris en geconcentreerd te zijn. Jouw uitstraling op de geportretteerde is enorm. Mensen voelen meer dan je denkt en geven dit aan je terug.

Ik heb geen affiniteit met de Tour De France. Maar in het enthousiasme van de start op het Jaarbeursplein in Utrecht – in 2015 op 3 minuten lopen van mijn voordeur – liet ik me meeslepen en me verleiden (dat was de opdracht die ik mezelf gaf).

Dit portret van de iconische renner Tony Martin bijvoorbeeld. Ik wilde èn een beeldbepalend stukje Utrecht èn een bekende renner in mijn kader. In de schaduw van het SNS-gebouw was het licht (contrast) prima om zowel de daar voorbijschietende toprenners als het door de zon felverlichte stadskantoor (als Utrechts decor) goed uit te laten komen.

In het juiste tempo (van rechts naar links) meedraaien tijdens het afdrukken, zorgt voor een scherp resultaat van het hoofdonderwerp en een achtergrond met een beetje bewegingsonscherpte. Speel met je sluitertijd en onthoud of noteer welke instelling je goed bevallen.

Is dit de beste foto allertijden? Natuurlijk niet. Boeien, ik vind dit een aardig beeld.

Tip 3 – Stel jezelf een doel of ga uit van een idee of concept

Van tevoren weten wat je gaat fotograferen is niet altijd mogelijk. Het is aardig om een idee te hebben van de onderwerpen die je tegen gaat komen. Onbevangen zijn, bevordert je intuïtiviteit. Ik geef mezelf graag een opdracht (of een beperking). Focus en aandacht zijn belangrijk om je een idee van resultaat te geven, vind ik. Afleiding is een slechte raadgever.

In de lente van 2015 parkeerde ik mijn auto even buiten het centrum van Amersfoort en wandelde naar De Hof, in de binnenstad. Ik had m’n camera mee voor concertfotografie. Onderweg kwam ik deze twee schitterend belichte rozen tegen. Mijn idee over bloemfotografie is eenvoudig: als het licht en de vorm en de kleur mooi zijn, klik ik. Meer hoef je niet te doen. Goed kijken: gebruik je zintuigen. Voel dat het goed is. Klik.

Ook hier weer: niet de beste foto’s die er ooit van een bloem zijn gemaakt. Boeien.

Tip 4 – Vang het licht

En zo komen we op misschien wel mijn allerbelangrijkste advies: zet het licht naar je hand. Zonder goed licht, geen foto. Kijk goed en laat je niet verleiden door de gedachte dat het onmogelijk is. Dit is echt een kwestie van vaak doen en herkennen welk licht jou bevalt. Welk licht spreekt jou het meest aan? Fotograaf Pieter Vandermeer zei me (in 1990) ‘Never Trust Your Eyes’. En zo is het. ‘Better Trust Your Heart.’


Ik hou van tegenlicht, met extreem hoge contrasten dus. En van gefilterd licht. Bijvoorbeeld door de bladeren van de bomen. Strijklicht is ook aangenaam. Als het licht me niet bevalt, heb ik geen zin om een foto te maken. Ook al is het onderwerp nog zo aantrekkelijk.

De foto van deze twee jongens maakte ik tijdens een heel zonnige Koninginnedag. Ik haat fel zonlicht maar wilde deze twee enthousiaste en schitterende knapen vastleggen. Ineens verscheen er een wolk voor de zon en de contrasten werden op slag behapbaar voor mijn camera (toen een E300 uit 2005). Tja, dan grijp ik direct m’n kans: ‘Willen jullie even tegen de rodeo-stier leunen?’ Klik!

Tip 5 – Bepaal een standpunt

Klinkt heel stom dit. Mijn vader zei altijd: “Ga es door je knieën.” Niet dat dit standpunt altijd opleverde wat ik als beeld wilde. Maar toch. Ik leerde wel dat je soms best halsbrekende toeren mag uithalen om je foto te maken. Op de grond liggen bijvoorbeeld. Of heul gevaarlijk half op een muurtje staan en tegen een boom hangen. Of idiote geluidjes maken als je helemaal opgaat in je fotografie. Waarom zou je je schamen? Doe lekker je ding.

Deze foto (Spa Six Hours 2010) maakte ik ‘half over de muur hangend terwijl de raceauto’s zowat mijn gezicht inreden’. Tja, ik wil dat beeld gewoon zo. Na een half uurtje muur ben ik dan wel stuk hoor. De coureurs kennen me inmiddels als ‘the guy on the wall’. Kijk even naar het effect van een polarisatiefilter. Je kunt op deze foto ‘door’ de voorruit kijken en de chauffeur aan het werk zien. Ik vind dat absoluut iets toevoegen aan het beeld.

Tip 6 – Begrijp je onderwerp

Het is soms best lastig om een onderwerp te doorgronden en ik vind het waanzinnig om te zien hoe goed jonge kinderen dit kunnen. Mijn tienerdochters (2015: toen 13 en 11 jaar – red.) zijn beiden bedreven in fotografie. Met hun smartphones natuurlijk. Tijdens een middagje rommelen in de keuken knutselde we o.a. deze chocolade-marshmallow-lolly’s. Benthe (11) maakte er deze foto van. Pas toen zag ik, wat zij zag. Mij lukte het niet om een bevredigend beeld van de lolly’s te maken. Erg gaaf om dat te ervaren.

Tip 7 – Techniek: belichting

Vroeger moest je echt wel wat kennis van zaken hebben om een beetje kwalitatieve foto te kunnen maken. Sinds eind jaren ’80 helpt de techniek een handje, denk bijvoorbeeld aan auto-focus en belichtingscomputers. Alles kan automatisch. Maak er gebruik van en maak het jezelf makkelijk. Het helpt als je een beetje weet hoe je camera het licht vangt en een beeld vastlegt zonder in de war te raken en dramatisch overstuurde beelden af te leveren.

Bovenstaande twee stadsgezichten nam ik in maart 2014, op een stille zondagochtend in Gent. De uitkadering en het standpunt bepalen hier de belichting, die bij mij altijd op A staat. Ik kies een diafragma en lichtgevoeligheid. That’s it. Beetje draaien aan m’n polarisatiefilter en klikken. Nou ja, soms iets over- of onderbelichten. 

Tegenlicht is echt een bitch. Je camera raakt ervan in de war. Door de hoeveelheid lucht (= fel licht) in je kader te beperken en iets aan je belichtingscorrectie te draaien (overbelichten, anders zie je alleen een silhouet) krijg je zicht op een fatsoenlijk beeld. Door in RAW te schieten geef ik mezelf de gelegenheid om in de postproductie (nabewerking) met de kleurtemperatuur en de belichting te spelen. De speelruimte rek je zo op tot een stop of vijf!

Nabewerking veel werk? Nee joh. Meer dan een minuut wil ik niet besteden om een beeld ‘goed’ te krijgen. Eenmaal gewend aan RAW wil je niet meer terug naar JPG.

Tip 8 – Techniek: lens

Een goede lens maakt een enorm verschil. Iedere lens reageert weer anders op een situatie. Geef jezelf voldoende speeltijd met een nieuwe lens die je op je camera schroeft. Tip: ga op pad met 1 lens en beperk jezelf. Constant van lens wisselen is gedoe. Ik had twee lenzen (standaard zoom en macro) en werk sinds 2019 met een lens.

Naast m’n 14-45 mm (standaard) zoomlens kocht ik voor mijn oude camera een 35 mm lens met macro-optie en een geweldige beeldkwaliteit. Eigenlijk is het erg onhandig want met deze lens moet je alles van een afstand fotograferen. Of juist heel dichtbij dus. De foto is een van de eerste opnamen die ik ermee maakte. Je ziet: er is bijna geen scherptediepte.

Tip 9 – Techniek: laat het los en gebruik je hart, dat klopt altijd

Tip 10 – Druk af en gewoon doen

Carl De Keyzer:

“… doorzetten. Techniek leer je al doende; het komt erop aan genoeg uren te maken en je grenzen te verleggen. De drijvende kracht moet van jezelf uitgaan.”

Zo, aan de slag nu. Heb je vragen over fotografie? Heb je behoefte aan inspiratie of inzicht? Bel, app of mail en stel je vragen!

Noot

* TV-interview: Kunstzaken, BRT Belgium, Regine Clauwaert, 1987, Art Agenda, India

Afbeeldingen
© AlbertMensingaCreative en kijk voor meer op mijn Instagram